اگر جزو سرمایه‌گذاران یا فعالان حوزه ارز دیجیتال باشید، قطعاً تاکنون بارها نام الگوریتم اجماع اثبات سهام (POS) را شنیده‌اید. این مکانیزم که امروزه در بسیاری از شبکه‌های بلاکچین به کار می‌رود، پایه و اساس بسیاری از پروژه‌های رمزارزی است. برخی شبکه‌ها اما با ایجاد تغییراتی روی الگوریتم اصلی، نسخه‌های جدید و کاربردی‌تری از آن ارائه کرده‌اند. یکی از این نسخه‌ها، اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS) است که با وجود شباهت کلی به POS، امکان اجاره دادن توکن‌ها و مشارکت گسترده‌تر کاربران را فراهم می‌کند.
در این مقاله از سیگنال فارسی، قصد داریم مکانیزم LPOS، ویژگی‌ها، مزایا و همچنین چالش‌ها و آینده احتمالی آن در دنیای ارزهای دیجیتال را بررسی کنیم. اگر به دنبال شناخت بهتر این الگوریتم اجماع هستید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
اثبات سهام اجاره‌ای چگونه کار می‌کند؟
الگوریتم اثبات سهام اجاره‌ای (Leased Proof-of-Stake یا LPoS) نسخه‌ای توسعه‌یافته از مکانیزم اجماع اثبات سهام (PoS) است. همانطور که در PoS کاربران با استیک کردن توکن‌های خود به گره‌ها یا اعتبارسنج‌ها تبدیل می‌شوند و پاداش دریافت می‌کنند، در LPoS علاوه بر این امکان، قابلیت اجاره دادن توکن‌ها به دیگر اعتبارسنج‌های شبکه نیز فراهم شده است.
در این الگوریتم، کاربرانی که تمایل یا توانایی تبدیل شدن به یک گره مستقل را ندارند، می‌توانند توکن‌های خود را به یک اعتبارسنج (Validator) اجاره دهند. اعتبارسنج، با جمع‌آوری این توکن‌های اجاره‌ای شانس بیشتری برای انتخاب شدن در فرآیند تأیید بلاک‌ها به دست می‌آورد و پاداش دریافت می‌کند. سپس این پاداش میان اعتبارسنج و اجاره‌دهندگان توکن تقسیم می‌شود.
به این ترتیب، افراد می‌توانند بدون مشارکت مستقیم در فرآیند اعتبارسنجی، بخشی از کارمزدها و پاداش‌های شبکه را دریافت کنند و در عین حال به امنیت و پایداری شبکه نیز کمک نمایند. این مکانیزم باعث مشارکت گسترده‌تر کاربران در فرآیند اجماع می‌شود.
برای درک بهتر نحوه عملکرد الگوریتم اثبات سهام اجاره‌ای (LPOS)، بیایید با یک مثال ساده توضیح دهیم: فرض کنید در شبکه دو اعتبارسنج (Validator) به نام‌های A و B وجود دارند که برای تولید بلاک جدید و دریافت پاداش با یکدیگر رقابت می‌کنند. حال اگر تعداد زیادی از کاربران، توکن‌های خود را به اعتبارسنج B اجاره دهند، قدرت استیکینگ این اعتبارسنج افزایش پیدا می‌کند و در رقابت شانس بیشتری برای انتخاب شدن و اضافه‌کردن بلاک جدید به شبکه خواهد داشت. در نهایت، اعتبارسنج B پس از تایید و افزودن بلاک جدید، پاداش و کارمزد تراکنش‌ها را دریافت کرده و این سود بین خودش و اجاره‌دهندگان توکن‌ها (مطابق سهم هر نفر) تقسیم می‌شود.
به این ترتیب، کاربران معمولی هم بدون نیاز به تبدیل شدن به یک اعتبارسنج و درگیر شدن با مسائل فنی، تنها با اجاره دادن توکن‌های خود در پاداش شبکه شریک خواهند شد و می‌توانند درآمد غیرفعالی کسب کنند.
نکته قابل توجه این است که در طول فرآیند اجاره، مالکیت و کنترل توکن‌های اجاره داده‌شده همچنان در اختیار خود کاربر باقی می‌ماند و اعتبارسنج نمی‌تواند آن‌ها را انتقال یا خرج کند. اجاره توکن‌ها فقط شانس اعتبارسنج مورد نظر را برای انتخاب شدن جهت ساخت بلاک بعدی افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، الگوریتم LPOS به کاربران اجازه می‌دهد حتی با استفاده از کیف پول‌های سرد (Cold Wallet) یا فضاهای ذخیره‌سازی ایمن، توکن‌های خود را اجاره دهند و در این فرآیند مشارکت داشته باشند. این قابلیت باعث افزایش امنیت دارایی‌ها و کاهش احتمال حملات یا سرقت رمزارزها در هنگام استیکینگ می‌شود.
شبکه Waves و اثبات سهام اجاره‌ای
اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS) نخستین‌بار توسط پلتفرم ویوز (Waves) در سال ۲۰۱۷ طراحی و پیاده‌سازی شد. هدف اصلی ویوز از ارائه این الگوریتم، فراهم کردن امکان مشارکت همگانی در فرآیند اعتبارسنجی و تولید بلاک، حتی برای کاربران با سرمایه کم بود.
در سیستم‌های معمول اثبات سهام، تبدیل شدن به یک اعتبارسنج یا گره (Node) نیازمند داشتن مقدار قابل توجهی توکن است. مثلاً برای تبدیل شدن به اعتبارسنج در شبکه اتریوم باید حداقل ۳۲ واحد ارز ETH داشته باشید—شرطی که بسیاری از کاربران عادی قادر به تامین آن نیستند.
ویوز با معرفی مدل اثبات سهام اجاره‌ای، این مشکل را برطرف کرد و به کاربران اجازه داد بدون در اختیار داشتن سرمایه زیاد، صرفاً با اجاره دادن توکن‌هایشان در فرآیند اعتبارسنجی و کسب پاداش شرکت کنند. به این ترتیب، LPoS به عنوان یکی از اولین راهکارها برای کاهش موانع ورود به دنیای اعتبارسنجی بلاک چین، نقش مهمی ایفا کرد.
به همراه الگوریتم LPoS، ویوز پروتکل Waves-NG را نیز معرفی کرد که باعث افزایش مقیاس‌پذیری و سرعت پردازش تراکنش‌ها در شبکه شد و امکان مشارکت تعداد بیشتری کاربر را فراهم آورد. این نوآوری گامی بزرگ در مسیر همگانی‌سازی فناوری بلاک چین بود.
با این وجود، LPoS به دلیل پیچیدگی نسبی و فرآیندهای فنی چالش‌برانگیز، مورد استقبال گسترده قرار نگرفت. بسیاری از کاربران و توسعه‌دهندگان ترجیح دادند از الگوریتم‌های جایگزین ساده‌تر و محبوب‌تری همچون اثبات سهام نمایندگی‌شده (DPoS) استفاده کنند.
در حال حاضر، بجز ویوز، شبکه نیکس (NIX) نیز از الگوریتم LPoS بهره میبرد و این مدل اجماع هنوز طرفداران خاص خود را دارد. با این حال، استفاده از آن هنوز در میان شبکه‌های بلاک چینی رایج نشده و به صورت محدود باقی مانده است.
با توجه به روند پیشرفت مکانیزم‌های اجماع و استقبال رو به رشد از مدل‌های منعطف‌تر و مقیاس‌پذیرتر، ممکن است همچنان LPoS و راهکارهای مشابه در آینده بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند و تحول تازه‌ای را در عرصه بلاک چین رقم بزنند.
ویژگی‌های کلیدی، مزایا و معایب اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS)
ویژگی‌ها و مزایا:
- مشارکت همگانی: مهم‌ترین ویژگی مثبت LPoS این است که همه دارندگان توکن، صرف‌نظر از میزان سرمایه، می‌توانند در فرآیند استیکینگ و دریافت پاداش شبکه مشارکت کنند. به جای نیاز به سرمایه زیاد برای تبدیل شدن به اعتبارسنج، کاربران با هر مقدار توکن می‌توانند نقش فعالی داشته باشند.
- افزایش امنیت شبکه: اجاره دادن توکن‌ها به تعداد بیشتری اعتبارسنج یا گره، باعث افزایش میزان توکن‌های قفل‌شده در شبکه می‌شود. این کار سطح امنیت شبکه را بالاتر برده و احتمال حملات خرابکارانه را کاهش می‌دهد.
- توزیع گسترده‌تر پاداش: در الگوریتم‌های PoS عادی، پاداش‌ها فقط به چند اعتبارسنج بزرگ اختصاص می‌یابد؛ اما در LPoS بسیاری از کاربران عادی نیز می‌توانند سهم خود را از پاداش بلاک دریافت کنند. این موضوع باعث تقویت روحیه مشارکت و وفاداری جامعه کاربری می‌شود.
معایب و چالش‌ها:
- پیچیدگی و دشواری برای کاربران تازه‌کار: فهم سازوکار اجاره، فعل و انفعالات پاداش و روش استفاده از LPoS برای کاربران مبتدی آسان نیست و فرایند اجرایی آن نسبت به مکانیزم‌های ساده‌تر مثل DPoS سخت‌تر است.
- خطر تمرکز و کاهش غیرمتمرکزی: اگر افراد زیادی توکن‌های خود را فقط به چند اعتبارسنج قوی اجاره دهند، ممکن است قدرت رأی و کنترل شبکه در اختیار تعداد محدودی از نودها قرار گیرد و ماهیت غیرمتمرکز شبکه به خطر بیفتد. در این حالت رقابت و تعادل عادلانه بین اعتبارسنج‌ها تضعیف می‌شود.
- کاهش نقدینگی: چون بخش زیادی از توکن‌ها در فرآیند اجاره قفل می‌شوند، مقدار توکن‌های قابل معامله در بازار کاهش یافته و این موضوع می‌تواند بر کاهش نقدشوندگی پروژه تاثیر منفی بگذارد.
در مجموع، الگوریتم LPoS با ایجاد امکان مشارکت گسترده‌تر و توزیع عادلانه‌تر پاداش‌ها، نقاط قوت زیادی دارد؛ اما برای کارایی کامل، نیازمند آموزش کافی به کاربران و رعایت تعادل در فرآیند اجاره برای حفظ غیرمتمرکزی و نقدینگی شبکه است.
جایگزین‌های استخراج رمزنگاری LPoS
با توجه به چالش‌ها و محدودیت‌های الگوریتم اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS)، توسعه‌دهندگان بلاکچین طی سال‌های اخیر به سراغ مکانیزم‌های جایگزین رفته‌اند که هرکدام نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند. در ادامه با سه مورد از پرکاربردترین جایگزین‌های LPoS آشنا می‌شویم:
اثبات سهام نمایندگی‌شده (DPoS)
در این الگوریتم که محبوبیت و کاربرد بالایی دارد، کاربران می‌توانند حق رأی خود را به نمایندگان منتخب واگذار کنند. نمایندگان (یا وکلای شبکه)، مسئولیت تولید بلاک‌های جدید را بر عهده می‌گیرند. میزان توکن در اختیار هر کاربر تعیین‌کننده قدرت رأی اوست و کاربران در ازای رأی دادن و مشارکت در سیستم، بخشی از پاداش دریافتی نمایندگان را دریافت می‌کنند. DPoS به دلیل سادگی و کارایی بالا، امروزه به شکل گسترده‌ای در پروژه‌های بزرگ جایگزین LPoS شده است.
اثبات سهام خالص (PPoS)
این الگوریتم در بلاک چین آلگوراند (Algorand) استفاده می‌شود و اعتبارسنج‌ها به صورت کاملاً تصادفی و مخفیانه از میان دارندگان توکن و متناسب با دارایی آن‌ها انتخاب می‌شوند. مثلاً اگر فردی مالک ۳ درصد کل توکن شبکه باشد، به‌طور متوسط مسئول اعتبارسنجی ۳ درصد از تراکنش‌ها خواهد شد. این مکانیزم سعی دارد همزمان امنیت، مقیاس‌پذیری و عدم تمرکز را افزایش دهد.
اثبات سهام ترکیبی (HPoS)
در برخی پروتکل‌ها، برای بهره‌مندی از مزایای PoW و PoS، از الگوریتم اجماع ترکیبی بهره می‌برند. معمولاً در این مدل از مکانیزم اثبات کار (PoW) برای ساخت بلاک اولیه و از PoS برای تأیید و اعتبارسنجی آن بلاک استفاده می‌شود. این مدل امکان امنیت بیشتر و مقیاس‌پذیری بالاتر را فراهم می‌کند و ریسک متمرکزشدن شبکه را کاهش می‌دهد.
آینده اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS)
طراحی و معرفی الگوریتم اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS) را می‌توان یکی از قدم‌های مهم در توسعه دسترسی عمومی به فرآیند استیکینگ و افزایش مشارکت کاربران در حفظ امنیت و پایداری شبکه‌های بلاک چینی دانست. LPoS با حذف محدودیت حداقل سرمایه برای تبدیل شدن به اعتبارسنج، بستری فراهم کرد تا کاربران عادی هم بتوانند بدون نگرانی از سرمایه بالا، در پردازش تراکنش‌ها و دریافت پاداش مشارکت داشته باشند.
در گذشته، پیچیدگی و دشواری استیکینگ یکی از موانع اصلی پذیرش و رشد الگوریتم‌های اثبات سهام بود. همچنین، الزام به داشتن توکن زیاد برای گره‌شدن به معنای غیرقابل‌دسترس بودن این فرصت برای بسیاری از کاربران بود و همین عامل باعث تمرکز فعالیت‌ها در دست گروه کوچکی از اعتبارسنج‌ها می‌شد.
LPoS در ابتدا راهکاری مؤثر برای عبور از این چالش‌ها و افزایش مقیاس‌پذیری شبکه‌ها ارائه داد. اما با وجود مزایای قابل توجه، همچنان نقاط ضعفی نیز در آن وجود دارد؛ از جمله اینکه کاربران تمایل دارند به اعتبارسنج‌های بزرگ‌تر و معتبرتر توکن اجاره دهند تا سود بیشتری بگیرند، در نتیجه قدرت شبکه به برخی گره‌های محدود متمرکز می‌شود و خطر تضعیف غیرمتمرکزی شبکه ایجاد می‌گردد.
همچنین در زمان راه‌اندازی LPoS، بازار ارز دیجیتال هنوز کاربرمحور و آموزش‌دیده نبود و پیچیدگی فرآیندها باعث شد بسیاری از افراد و توسعه‌دهندگان شانس استفاده وسیع از این الگوریتم را از دست بدهند. ظهور گزینه‌هایی چون DPoS با ساختاری ساده‌تر هم مزید بر علت شد تا سهم LPoS بسیار محدود باقی بماند.
اما امروزه با رشد دانش کاربران، ورود سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و افزایش علاقه به استفاده از تکنولوژی‌های جدید، فرصت دوباره‌ای برای مکانیزم‌هایی مانند LPoS ایجاد شده است؛ به‌خصوص اگر این الگوریتم با بهبودهای سازگار با نیازهای امروز بازار و رفع چالش‌های قبلی دوباره به خدمت گرفته شود. آینده LPoS تا حد زیادی به انعطاف‌پذیری و قابلیت همگام‌سازی آن با خواسته‌های جدید جامعه بلاک چین بستگی دارد و باید دید توسعه‌دهندگان چه نوآوری‌هایی برای ارتقای این مکانیزم در نظر می‌گیرند.
سخن پایانی
اثبات سهام اجاره‌ای (LPoS) به دارندگان توکن این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به تبدیل شدن به اعتبارسنج، دارایی خود را به اعتبارسنج‌های شبکه اجاره دهند و ضمن افزایش تمرکززدایی و امنیت شبکه، بخشی از پاداش‌های استیکینگ را دریافت کنند. این مکانیزم، دسترسی به فرآیند اعتبارسنجی و کسب درآمد را برای کاربران بیشتری فراهم می‌سازد و افراد می‌توانند با حفظ مالکیت کامل بر دارایی‌های خود، در اجماع شبکه مشارکت داشته باشند.
با توجه به روند رو به رشد استفاده از الگوریتم‌های اثبات سهام و مدل‌های مکمل آن، پیش‌بینی می‌شود اثبات سهام همچنان نقش کلیدی در توسعه اکوسیستم بلاک چین ایفا کند؛ هرچند استقبال از LPoS نسبت به سایر مدل‌های مبتنی بر PoS همچنان کمتر است و نقاط ضعف و چالش‌هایی مانند پیچیدگی و خطر تمرکز همچنان نیازمند توجه بیشتر توسعه‌دهندگان این حوزه است.
