همانند سایر بازارهای مالی، بازار ارزهای دیجیتال نیز از تقلب و کلاهبرداری‌های مختلف در امان نمانده است. امروزه یکی از روش‌های رایج برای کسب سود غیرقانونی در معاملات دارایی‌های دیجیتال، اینسایدر تریدینگ (Insider Trading) یا همان معاملات نهانی است. معاملات اینسایدر اغلب بر پایه دسترسی به اطلاعات محرمانه و مهم انجام می‌شود و در بیشتر کشورها یک عمل مجرمانه تلقی می‌شود. آگاهی از ماهیت، نحوه انجام و تأثیرات این نوع معاملات، برای همه فعالان بازار به‌خصوص در حوزه ارزهای دیجیتال ضروری است. اگر می‌خواهید بدانید اینسایدر تریدینگ چیست و چه خطراتی دارد، ادامه این مقاله را از دست ندهید.
اینسایدر تریدینگ یا معاملات نهانی چیست؟
اینسایدر تریدینگ (Insider Trading)، معاملات نهانی یا تجارت داخلی به معاملاتی گفته می‌شود که افراد با تکیه بر اطلاعات محرمانه و غیرعمومی درباره یک دارایی (مانند ارز دیجیتال، سهام یا سایر اوراق بهادار) انجام می‌دهند. این اطلاعات هنوز منتشر نشده‌اند و عموم مردم به آن‌ها دسترسی ندارند، اما می‌توانند تاثیر مستقیمی بر عرضه، تقاضا و در نهایت قیمت دارایی داشته باشند.
افرادی که پیش از انتشار عمومی به این اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند، قادر خواهند بود با اطلاع از روندهای آینده بازار، خرید یا فروش خود را به نحوی انجام دهند که برتری غیرمنصفانه‌ای نسبت به سایر معامله‌گران داشته باشند و سودهای کلانی به دست آورند.
معمولاً این اطلاعات در اختیار مدیران اجرایی، اعضای هیئت مدیره، تیم فنی و برخی کارکنان کلیدی شرکت‌ها یا سازمان‌هایی قرار دارد که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در جریان امور مهم و تصمیمات حساس هستند.
برای مثال فرض کنید یک شرکت سهامی عام تصمیم دارد هفته آینده یک محصول نوآورانه به بازار معرفی کند؛ این خبر، پس از علنی شدن، به احتمال زیاد باعث افزایش قیمت سهام شرکت خواهد شد. کارمندانی که پیشاپیش از این رویداد باخبر هستند می‌توانند پیش از اعلام رسمی، سهام را با قیمت پایین خریداری و پس از افزایش قیمت، با سود بالایی بفروشند.
این شکل از معامله‌گری به دلیل ایجاد نابرابری اطلاعاتی و آسیب به اعتماد بازار، در کشورهای مختلف جرم تلقی شده و با مجازات‌های سنگینی همراه است.
در حالی که قوانین مربوط به اینسایدر تریدینگ در کشورهای مختلف متفاوت است، اما در اکثریت قریب به اتفاق بازارهای مالی جهان، معاملات افراد ذی‌نفع داخلی سازمان‌ها به عنوان عملی غیرقانونی شناخته می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها اجازه نمی‌دهند کارکنان و مدیرانشان در سهام یا دارایی‌هایی که مستقیماً به محل کارشان مرتبط است سرمایه‌گذاری کنند. همچنین، انتقال اطلاعات محرمانه و مهم بازار به اعضای خانواده، دوستان یا آشنایان پیش از انتشار رسمی آن کاملاً ممنوع است.
اینسایدر تریدینگ محدود به بازار بورس و شرکت‌های سهامی عام نیست؛ بلکه در بازار ارزهای دیجیتال نیز معاملات نهانی و سوءاستفاده از اطلاعات طبقه‌بندی‌شده رخ می‌دهد. با توجه به ماهیت غیرمتمرکز و شفافیت کمتر بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال، این مسأله به ویژه در این حوزه می‌تواند چالش‌برانگیز و پرریسک باشد.
اینسایدر تریدینگ در کریپتو
شاید در ابتدا تصور شود که وجود اینسایدر تریدینگ یا معاملات نهانی در بازار ارزهای دیجیتال عجیب است، چرا که این دارایی‌ها ماهیتی غیرمتمرکز دارند و معمولاً تحت نظارت یا کنترل شرکت خاصی نیستند. اما با رشد سریع بازار کریپتو و افزایش محبوبیت دارایی‌های بلاک چینی، عملاً بخش بزرگی از این بازار توسط صرافی‌ها و پلتفرم‌های متمرکز مدیریت می‌شود.
در سال‌های اخیر، صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی متمرکز مانند بایننس (Binance)، کوین‌بیس (Coinbase) و دیگر بازیگران بزرگ این حوزه، به دلیل حجم بالای معاملات و تعداد زیاد کاربران، نقش مهمی در بازار ارزهای دیجیتال پیدا کرده‌اند. این قدرت بالای صرافی‌ها به آن‌ها امکان می‌دهد که تا حدی بر روند قیمتی رمزارزها اثرگذار باشند.
در حقیقت، نوسانات و تغییر قیمت ارزهای دیجیتال به شدت به میزان عرضه و تقاضا وابسته است. وقتی یک صرافی بزرگ، لیست شدن (Listing) یا حذف (Delisting) یک رمزارز را اعلام می‌کند یا حجم معامله یک کوین را بالا میبرد، می‌تواند به طور قابل توجهی بر قیمت آن اثر بگذارد. این موضوع فرصتی را برای برخی مدیران صرافی‌ها یا کارکنان مطلع به وجود می‌آورد تا با دسترسی به اطلاعات محرمانه یا خبرهای داخلی، معاملات نهانی انجام دهند و پیش از عموم مردم سودهای کلان کسب کنند.
به همین دلیل، اینسایدر تریدینگ حتی در بازار کریپتو نیز یکی از چالش‌های جدی و مهم به شمار می‌رود.
مدیران و کارکنان صرافی‌های بزرگ ارز دیجیتال با دسترسی به اطلاعات حساس و محرمانه، می‌توانند از رویدادهایی مانند لیست شدن (اضافه شدن) یا حذف ارزهای دیجیتال در صرافی به نفع خود بهره‌برداری کنند. این افراد با دانستن این‌که کدام ارز قرار است در آینده نزدیک به صرافی افزوده یا حذف شود، می‌توانند معاملات خود را زودتر از عموم انجام دهند و سودهای کلانی کسب کنند.
برای مثال، صرافی بایننس دائماً در حال به‌روزرسانی لیست ارزهای قابل معامله است و هر بار که یه ارز جدید را به لیست خود اضافه می‌کند، معمولاً شاهد افزایش علاقه خریداران و رشد قیمت آن ارز هستیم. زیرا ورود یک ارز دیجیتال جدید به بایننس اغلب یک سیگنال مثبت تلقی می‌شود و سرمایه‌گذاران زیادی برای خرید وارد بازار می‌شوند. در مقابل، حذف شدن یک کوین از این صرافی هم معمولاً تأثیری منفی و کاهشی بر قیمت آن خواهد داشت.
در نتیجه، اگر مدیران یا کارمندان صرافی‌ها پیشاپیش از این تصمیمات آگاه باشند، می‌توانند قبل از اعلام عمومی ارزها را با قیمت پایین خریداری کنند و پس از رشد قیمت، به فروش برسانند. این رفتار نوعی اینسایدر تریدینگ محسوب می‌شود و می‌تواند موجب سودجویی ناعادلانه و ضربه به اعتماد کاربران و کل بازار شود.
چگونگی درز اطلاعات در اینسایدر تریدینگ
اطلاعات محرمانه درباره لیست شدن ارزها یا تغییرات مهم دیگر در صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی ارز دیجیتال، به دلایل مختلفی می‌تواند فاش شود و سوژه اینسایدر تریدینگ قرار گیرد. گاهی این اتفاق به دلیل فساد و سوءاستفاده مدیران صرافی‌ها رخ می‌دهد؛ مدیرانی که با دسترسی به اطلاعات خاص، معاملات شخصی سودآور انجام داده یا این اطلاعات را پیش از عمومی شدن با دوستان و نزدیکان خود به اشتراک می‌گذارند.
علاوه بر این، کارمندان و پرسنل فنی صرافی‌ها نیز ممکن است حین جلسات داخلی، مشارکت در آپدیت‌های سایت یا حتی شنیدن صحبت‌های مدیران به اطلاعات محرمانه دسترسی پیدا کنند و با استفاده از این داده‌های ارزشمند، وارد معاملات نهانی و سودآور شوند.
گرچه انجام اینسایدر تریدینگ در بسیاری از کشورها به وضوح غیرقانونی است و پیگرد قانونی دارد، اما همچنان نمونه‌های بسیاری از افشای اطلاعات داخلی و انجام معاملات نهانی در بازار ارزهای دیجیتال مشاهده شده است؛ حتی برخی افراد سرشناس این حوزه نیز پای‌شان به چنین پرونده‌هایی باز شده است. این اتفاقات همواره اعتماد کاربران به بازار کریپتو را تهدید می‌کند.
نمونه‌هایی از اینسایدر تریدینگ در بازار ارزهای دیجیتال
شناسایی معاملات نهانی یا اینسایدر تریدینگ در بازار ارزهای دیجیتال کار ساده‌ای نیست؛ چرا که بسیاری از این معاملات به صورت مخفیانه انجام می‌شوند و راه روشنی برای اثبات آن‌ها وجود ندارد. با این حال، تحقیقات مختلفی در این زمینه صورت گرفته است. بر اساس داده‌های تیم تحقیقاتی Solidus Labs Research در سال ۲۰۲۳، از سال ۲۰۲۱ تاکنون، حدود ۵۶ درصد ارزهای جدیدی که در صرافی‌ها لیست شده‌اند، نشانه‌هایی از معاملات نهانی و تجارت داخلی داشته‌اند.
برخی نمونه‌های مشهور اینسایدر تریدینگ در کریپتو حتی به دادگاه کشیده شدند. یکی از معروف‌ترین موارد، مربوط به «ایشان واهی» (Ishan Wahi)، یکی از مدیران صرافی کوین‌بیس (Coinbase)، بود که در ۹ مه ۲۰۲۳ (۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲) به اتهام معاملات نهانی به دو سال زندان محکوم شد. ایشان واهی در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ اطلاعات محرمانه مربوط به لیست شدن یا حذف ارزهای دیجیتال در کوین‌بیس را در اختیار برادر و دوست خود قرار داده بود. دادگاه اعلام کرد این افراد موفق شدند مجموعاً بیش از ۱.۱ میلیون دلار سود غیرقانونی از این طریق به دست آورند.
لازم به ذکر است که اینسایدر تریدینگ فقط محدود به صرافی‌ها نیست. یکی از اولین نمونه‌های مشهور معاملات نهانی در حوزه توکن‌های غیرمثلی (NFT) به مدیر سابق اوپن‌سی (OpenSea)، «ناتانیل چستین» (Nathaniel Chastain) بر می‌گردد. او به عنوان مدیر محصول، از اطلاعات داخلی برای خرید برخی NFTها پیش از نمایش عمومی آن‌ها در صفحه اصلی این مارکت‌پلیس استفاده کرد. معمولاً نمایش داده شدن NFT در صفحه اصلی اوپن‌سی توجه سرمایه‌گذاران بسیاری را جلب می‌کند و با رشد قیمت قابل توجهی همراه است. چنین اقداماتی نمونه روشنی از سوءاستفاده از اطلاعات داخلی برای کسب سود ناعادلانه در معاملات دارایی‌های دیجیتال است.
پس از نمایش NFT در صفحه اصلی اوپن‌سی و افزایش تقاضا، ناتانیل چستین موفق می‌شد توکن‌های خریداری‌شده را با قیمت بالاتر به فروش برساند. در برخی معاملات حتی تا چهار برابر سود می‌کرد و در مجموع بیش از ۵۰ هزار دلار سود غیرقانونی از اینسایدر تریدینگ کسب کرد.
هرچند حجم معاملات نهانی ارزهای دیجیتال نسبت به سایر بازارهای مالی هنوز به آن اندازه چشمگیر نیست، اما وجود این پدیده را در بازار نمی‌توان انکار کرد. همچنان موارد مختلفی از اینسایدر تریدینگ در صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی رخ می‌دهد که بسیاری از آن‌ها هیچ‌گاه فاش نمی‌شوند. همانند دیگر بازارهای مالی، با افزایش محبوبیت و گستردگی بازار ارزهای دیجیتال، معاملات نهانی نیز رو به رشد خواهد بود پدیده‌ای که می‌تواند به اعتماد کاربران آسیب بزند و سلامت بازار کریپتو را تهدید کند.
تأثیرات اینسایدر تریدینگ بر بازار و سرمایه‌گذاران
معاملات نهانی (اینسایدر تریدینگ) در بازار ارزهای دیجیتال، پیامدهای منفی زیادی برای سرمایه‌گذاران و سلامت کلی بازار به همراه دارد. با این که این نوع تقلب و دستکاری در تمامی بازارهای مالی دیده می‌شود، اما اثرات آن در بازار رمز ارزها به‌دلیل اندازه کوچک‌تر و نبود نظارت کافی، بسیار مخرب‌تر و قابل توجه‌تر است.
ارزش بازار ارزهای دیجیتال هرچند در ابتدای سال ۲۰۲۴ به حدود ۲.۶ تریلیون دلار رسیده، اما همچنان در مقایسه با بازارهایی مانند فارکس رقم بالایی نیست. همین ابعاد کوچک‌تر، همراه با ضعف نظارت و نبود چهارچوب قانونی مشخص، فضا را برای دستکاری ساده‌تر قیمت‌ها و اقدامات کلاهبردارانه باز گذاشته است؛ موضوعی که بارها باعث نابودی سرمایه سرمایه‌گذاران و از بین رفتن پروژه‌های مختلف شده است.
به همین دلایل، بسیاری از سرمایه‌گذاران سنتی هنوز به بازار ارزهای دیجیتال اعتمادی ندارند. آن‌ها معتقدند که بخشی از نوسانات قیمتی این بازار، به جای پیروی از عوامل بنیادین یا تکنیکال، حاصل دخالت و دستکاری برخی فعالان و بازیگران قدرتمند است.
نبود مقررات کافی باعث شده بازار کریپتو لقب “غرب وحشی” را به خود بگیرد و زمینه برای رشد معاملات نهانی و سوءاستفاده‌های گسترده فراهم شود. اگر تجارت نهانی در این بازار گسترش پیدا کند، اعتماد عمومی نسبت به ارزهای دیجیتال خدشه‌دار خواهد شد؛ در نتیجه سرمایه‌گذاران جدید وارد بازار نمی‌شوند، نقدینگی کاهش می‌یابد، فرصت‌های شغلی افت می‌کند و حتی بقای بسیاری از پروژه‌های بلاک چینی تهدید می‌شود.
در نهایت، تداوم معاملات نهانی می‌تواند رشد و توسعه بازار ارزهای دیجیتال را متوقف کند و جذابیت این فضا را برای سرمایه‌گذاران از بین ببرد. به همین دلیل، شفافیت، قانون‌گذاری و نظارت قوی از ملزومات تداوم و سلامت این بازار به شمار می‌رود.
سخن پایانی
معاملات نهانی یا اینسایدر تریدینگ یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌ها و تهدیدها برای بازارهای مالی است که سال‌هاست فعالان اقتصادی و قانون‌گذاران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اگرچه به طور کامل نمی‌توان مانع از وقوع این نوع معاملات شد، اما گسترش شفافیت، پیاده‌سازی نظارت دقیق‌تر و تدوین قوانینی روشن می‌تواند نقشی اساسی در کاهش این پدیده در بازار ارزهای دیجیتال داشته باشد.
کاهش اینسایدر تریدینگ گامی ضروری برای جلب اعتماد کاربران، گسترش عدالت و شفافیت و ایجاد بستری امن‌تر برای سرمایه‌گذاری در فضای رمزارزهاست. با رشد و بلوغ بیشتر صنعت بلاک چین و تلاش قانون‌گذاران و فعالان این حوزه، می‌توان امیدوار بود که راهکارهای کارآمدتری برای مقابله با معاملات نهانی تدوین شود تا حجم این گونه تقلب‌ها در بازار کاهش یابد و زمینه برای توسعه بیشتر و جذب سرمایه‌گذاران تازه فراهم گردد.
