هاردفورک پکترا اتریوم چیست؟

هاردفورک تازه اتریوم با نام «پکترا» (Pectra)، دوباره نگاه‌ها را به سوی این بلاکچین مطرح جلب کرده است. این ارتقا، تلفیقی از دو به‌روزرسانی بزرگ به نام “پراگ” (Prague) در بخش اجرا (Execution Layer) و “الکترا” (Electra) در بخش اجماع (Consensus Layer) محسوب می‌شود؛ تغییری که در چند هفته اخیر سر و صدای زیادی در جامعه ارزهای دیجیتال و توسعه‌دهندگان بلاکچین به‌پا کرده است و تحلیل‌های متفاوتی درباره آن مطرح می‌شود.

هدف از این مقاله آن است که ماهیت و اهداف هاردفورک پکترا اتریوم را شرح داده و تاثیرات کلیدی آن را بر شبکه اتریوم بررسی کنیم. البته توصیه می‌شود پیش از ورود به این بحث، مروری بر پروژه اتریوم و مفاهیم بنیادی آن داشته باشید؛ مطالعه مطلب «وایت پیپر اتریوم چیست؟» پایه دانسته‌های لازم را در اختیار شما قرار خواهد داد و درک بهتری از جزئیات این ارتقا ارائه می‌دهد.

هاردفورک پکترا اتریوم چیست؟

هاردفورک پکترا (Pectra) یکی از به‌روزرسانی‌های مهم و تازه شبکه اتریوم است که این روزها توجه زیادی را به خود جلب کرده است. شاید پیش‌تر با واژه هاردفورک آشنا نشده باشید، به همین دلیل توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر، مقاله «هاردفورک چیست؟» را مطالعه کنید. هاردفورک پکترا در واقع تلفیقی از دو به‌روزرسانی بزرگ به نام پراگ (در لایه اجرایی) و الکترا (در لایه اجماع) است که به‌ صورت همزمان عملیاتی خواهد شد.

این ارتقا شامل ۱۱ پیشنهاد بهبود (EIP) روی شبکه اتریوم است و مهم‌ترین هدف آن بهبود مقیاس‌پذیری، افزایش کارایی و ارتقای تجربه کاربری برای همه کاربران شبکه است. از جمله تغییرات مهم این هاردفورک می‌توان به افزایش سقف استیکینگ از ۳۲ به ۲۰۴۸ اتریوم برای هر اعتبارسنج اشاره کرد؛ تغییری که راه را برای ورود اعتبارسنج‌های بزرگ‌تر به فرآیند اعتبارسنجی ساده‌تر می‌کند. همچنین، امکان تبدیل حساب‌های معمول یا EOA به حساب‌های هوشمند نیز فراهم شده است، که به کاربران قابلیت‌هایی همچون انجام تراکنش‌های دسته‌ای، پرداخت کارمزد با توکن‌های دلخواه و امکان بازیابی اجتماعی را می‌دهد. علاوه بر این، ظرفیت داده‌های بلاک (blob) برای راهکارهای لایه دوم نیز افزایش یافته است که نتیجه آن کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت شبکه خواهد بود.

دلایل انجام هاردفورک پکترا

هاردفورک پکترا با چند هدف کلیدی و به انگیزه رفع برخی چالش‌های اساسی شبکه اتریوم انجام شد. این اهداف به تفکیک عبارت‌اند از:

ارتقای تجربه کاربری

یکی از دغدغه‌های همیشگی کاربران اتریوم، دشواری استفاده از کیف پول‌های معمول و نگرانی بابت گم شدن کلید خصوصی یا عبارت بازیابی بوده است. در هاردفورک پکترا، ویژگی‌هایی همچون بازیابی حساب از طریق شبکه‌های اجتماعی (Social Recovery) و انتزاع حساب (Account Abstraction) اضافه شده است. Social Recovery یعنی در صورت مفقود شدن اطلاعات بازیابی، کاربر می‌تواند با کمک دوستان یا اعضای خانواده حساب خود را بازیابی کند. Account Abstraction هم اجازه می‌دهد حساب‌های اتریوم به شکل انعطاف‌پذیرتر و هوشمندتر عمل کنند؛ برای مثال، امکان این فراهم می‌شود که کارمزد تراکنش به وسیله شخص یا حساب دیگری پرداخت شود و یا کیف پول به طور خودکار بر اساس دستورالعمل خاصی تراکنش انجام دهد. این قابلیت‌ها امنیت و راحتی بیشتری را برای کاربران به ارمغان می‌آورد. برای آشنایی بیشتر با اهمیت کلید خصوصی و عمومی، بهتر است مقاله مربوط به این موضوع را مطالعه کنید.

کاهش پیچیدگی تراکنش‌ها

یکی دیگر از اهداف این به‌روزرسانی، کاهش گام‌ها و هزینه‌های کار با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApp) است. با پکترا، کاربران می‌توانند چند تراکنش را به صورت یکجا امضا و ارسال کنند. همچنین، گزینه‌هایی نظیر پرداخت کارمزد توسط شخص ثالث یا پرداخت با استیبل کوین اضافه شده تا دیگر نیاز نباشد حتماً اتر در کیف پول ذخیره کرد. این تغییرات باعث سریع‌تر و آسان‌تر شدن کار با DAppهای اتریوم شده است.

بهبود مقیاس‌پذیری

گرچه اتریوم تاکنون پیشرفت‌های زیادی کسب کرده، اما همچنان نسبت به برخی بلاکچین‌های رقیب، سرعت تراکنش پایین‌تر و کارمزد بالاتری دارد. در پکترا، ظرفیت داده‌های اشتراکی (Blobs) در رول‌آپ‌ها دو برابر شده و فرآیند اجماع بهبود یافته است. این بهبودها شبکه را برای جذب کاربران و توسعه‌دهندگان بیشتر آماده می‌کند. همچنین در آینده، پاک‌سازی داده‌های قدیمی و سبک کردن شبکه برای کارایی بالاتر در نظر گرفته شده است. اگر درباره راهکارهای لایه دوم کنجکاو هستید، حتماً مقاله مخصوص آن را مطالعه نمایید.

بهبود فرآیند سهام‌گذاری

افزایش تعداد اعتبارسنج‌ها در سیستم اثبات سهام اتریوم، باعث صف‌های طولانی و ازدحام شبکه شده بود. در پکترا، سقف سهام‌گذاری هر اعتبارسنج از ۳۲ به ۲۰۴۸ اتریوم افزایش یافته است تا سهام‌های کوچک با هم تجمیع شوند و اعتبارسنج‌های بزرگ بتوانند تعداد نودهای خود را کاهش دهند. نتیجه این اقدام بهبود فرآیند استیکینگ، کاهش مصرف منابع شبکه و کوتاه‌تر شدن صف انتظار اعتبارسنج‌ها است. برای دریافت دانش بیشتر درباره استیکینگ، پیشنهاد می‌شود مقاله «استیکینگ ارز دیجیتال چیست؟» را مطالعه کنید.

تغییرات کلیدی بعد از هاردفورک پکترا

اجرای هاردفورک پکترا دگرگونی‌های مهمی را در شبکه اتریوم به همراه داشت و تجربه کاربری را به طور چشم‌گیری بهبود داد. از جمله این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هوشمند شدن کیف پول‌ها

پس از به‌روزرسانی پکترا، کیف پول‌های عادی اتریوم قابلیت‌های قرارداد هوشمند را دریافت کردند. به این ترتیب، کاربران می‌توانند عملیات‌هایی که قبلاً نیازمند چندین امضا و تراکنش‌ متوالی بودند را تنها با یک امضا انجام دهند. علاوه بر این، اگر کاربری کلید خصوصی خود را گم کند، امکان بازیابی حساب از طریق شبکه‌های اجتماعی برای او فراهم شده است. این قابلیت جدید ریسک از دست رفتن دارایی‌ها را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و آرامش خاطر بیشتری به کاربران می‌بخشد.

ساده شدن تراکنش‌ها

یکی دیگر از تغییرات مثبت پکترا، قابلیت تجمیع (Bundling) تراکنش‌ها است؛ یعنی کاربر می‌تواند چند عملیات را در قالب یک تراکنش ثبت و تایید کند. مثلا برای خرید یک NFT که قبلاً نیازمند دو تراکنش جداگانه (خرید و تأیید) بود، حالا فقط یک تراکنش لازم است. همچنین امکان انجام تراکنش‌های چندامضایی تنها با یک امضا فراهم شده که سرعت و سهولت در انجام امور را بالاتر برده است.

پرداخت کارمزد با ارزهای دیگر

ویژگی جدید دیگری که به واسطه این آپدیت به شبکه افزوده شده، امکان پرداخت کارمزد با توکن‌هایی غیر از اتر است. همچنین می‌توان کارمزد یک تراکنش را توسط حساب یا کیف پول دیگری پرداخت کرد، حتی اگر در کیف پول اصلی کاربر هیچ اتر نگهداری نشود. این قابلیت انعطاف‌پذیری بیشتری به کاربران اتریوم می‌دهد و استفاده از این شبکه را ساده‌تر می‌کند.

افزایش توان پردازشی برای رول‌آپ‌ها

در نسخه پکترا، تعداد Blobهای موجود در هر بلاک بیشتر شده است. Blobها ساختارهایی هستند که داده‌های خارج از ماشین اتریوم را در لایه اجماع ذخیره می‌کنند و نقش کلیدی در افزایش مقیاس‌پذیری شبکه دارند. با افزایش این واحدهای داده، توان عملیاتی اتریوم برای پردازش حجم بالاتر اطلاعات و انجام تراکنش‌ها با هزینه کمتر بهبود یافته است. البته، برای بهره‌وری کامل از این ویژگی باید زیرساخت‌هایی مانند پهنای باند و ظرفیت ذخیره‌سازی نودها نیز ارتقا پیدا کند.

بهینه‌سازی زیرساخت لایه اول

یکی از مهم‌ترین بهبودهای ارائه شده در هاردفورک پکترا، مربوط به زیرساخت لایه اول اتریوم است. با پیاده‌سازی پیشنهاد EIP-6110، اکنون امکان ثبت مستقیم تراکنش‌ها در لایه اول فراهم شده است. این امر موجب شده تا فرآیند مشاهده و ردیابی سپرده‌ها در شبکه برای کاربران بسیار آسان‌تر شود. کاربران می‌توانند سپرده‌های خود را مستقیماً و با شفافیت کامل در کاوشگرهای بلاک مانند Etherscan مشاهده کنند. این تغییر علاوه بر ساده‌تر شدن روند ردیابی تراکنش‌ها، سطح شفافیت شبکه را نیز به میزان قابل توجهی افزایش داده است.

در کنار این بهبود، پیشنهاد EIP-7002 نیز شرایط جدیدی را برای اعتبارسنج‌ها به وجود آورده است. براساس این تغییر، اعتبارسنج‌ها می‌توانند بدون نیاز به واسطه و مستقیماً در لایه اجرای شبکه، درخواست خروج یا برداشت سپرده خود را ثبت کنند. این کار باعث حذف نیاز به خدمات واسطه‌ای شد که پیش‌تر ثبت درخواست خروج در لایه اجماع را انجام می‌دادند و کارایی و کاربرپسندی سیستم را بالاتر برده است.

ویژگی‌های مهم هاردفورک پکترا

هاردفورک پکترا با خلق مجموعه‌ای از قابلیت‌های نوآورانه، نقش مهمی در افزایش مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه اتریوم ایفا کرده است. ویژگی‌های کلیدی این به‌روزرسانی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

تحولات کیف پول‌ها

پس از این هاردفورک، کیف پول‌های اتریوم به قابلیت‌های هوشمندانه‌ای مجهز شده‌اند. کاربران قادر خواهند بود تراکنش‌هایی که پیش‌تر نیازمند چندین امضا بودند را تنها با یک امضا انجام دهند که این موضوع فرآیند استفاده از کیف پول را سریع‌تر و ساده‌تر می‌کند. علاوه بر این، درصورت گم شدن عبارت بازیابی، قابلیت بازیابی حساب از طریق کمک دوستان، خانواده یا حتی شبکه‌های اجتماعی فراهم شده است. همچنین، کاربران می‌توانند با استفاده از کیف پول‌های دیگر، کارمزدهای تراکنش خود را نیز پرداخت کنند و وابسته به تنها یک والت نباشند.

پرداخت کارمزد با توکن‌های دیگر

یکی دیگر از ویژگی‌های شاخص پکترا، این است که کاربران امکان پرداخت کارمزدهای شبکه را با توکن‌هایی غیر از اتر، مانند استیبل کوین‌ها خواهند داشت. این قابلیت از طریق معرفی حساب‌های انتزاعی (Account Abstraction) و قراردادهای واسط میسر شده است. بنابراین، برای انجام تراکنش‌های خرد دیگر مجبور به نگهداری اتر در حساب خود نیستید و می‌توانید بسته به نوع توکن دلخواه، کارمزد لازم را پرداخت کنید.

افزایش ظرفیت سهام‌گذاری

طبق طرح EIP-7251 که در هاردفورک پکترا اجرا شد، سقف سهام هر اعتبارسنج (ولیدیتور) به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد. پیش از این هر ولیدیتور فقط می‌توانست ۳۲ واحد اتریوم را به عنوان سهام وارد شبکه کند و اگر بیشتر از این مقدار در اختیار داشت راکد باقی می‌ماند. اما اکنون این سقف تا ۲۰۴۸ واحد اتریوم افزایش یافته است. نتیجه این تغییر آن است که تعداد ولیدیتورهای فعال در شبکه کاهش یافته و فعالیت تأیید تراکنش‌ها با تعداد نود کمتری انجام می‌شود. این موضوع سرعت شبکه را افزایش داده و بهینه‌تر شدن فرآیند اجماع را در پی داشته است.

افزایش توان پردازش داده

یکی دیگر از دستاوردهای هاردفورک پکترا، افزایش پهنای باند داده‌های شبکه به ویژه در حوزه رول‌آپ‌هاست. به کمک این تغییر، تعداد Blobها که قبلاً در هر بلاک تنها سه عدد بود، حالا به شش عدد افزایش یافته است؛ بنابراین بیت کوین می‌تواند دو برابر قبل داده‌ها را در هر بلاک پردازش کند. این نوآوری باعث شده است در زمان شلوغی شبکه، رشد هزینه کارمزدها ملایم‌تر شده و انجام تراکنش‌ها سریع‌تر و به صرفه‌تر شود.

ساز و کار و فازهای اجرای هاردفورک پکترا

هاردفورک پکترا حاصل چندین سال تحقیق، توسعه و اجرای آزمایشی بود. مسیر اجرایی این به‌روزرسانی از سال ۲۰۲۱ آغاز شد و طی چندین فاز توسعه، آزمایش و اجرا، در نهایت به سرانجام رسید:

توسعه پیشنهادهای بهبود (EIPها)

پیشنهادهای بهبود شبکه اتریوم که بخشی از آن‌ها در پکترا پیاده‌سازی شدند، از مدت‌ها پیش توسط تیم‌های توسعه‌دهنده تدوین و مورد بررسی قرار گرفتند. برای نمونه، EIP-3074 که بحث کیف پول‌های هوشمند را مطرح می‌کند، از سال ۲۰۲۱ روی میز تیم‌های توسعه‌دهنده بوده است. جلسات AllCoreDevs و Etherum Core Devs فرصت مناسبی برای بررسی دقیق این پیشنهادها ایجاد کرد. تا اواخر ۲۰۲۵، میان ۲۵ EIP مطرح‌شده، ۱۱ مورد در پکترا نهایی شد و اجرایی شد.

هماهنگی بین برنامه‌های اجرایی

شبکه اتریوم مبتنی بر نرم‌افزارهای زیادی مانند Geth، Nethermind، Besu و همچنین کلاینت‌های اجماع نظیر Prysm و Lighthouse است. بنابراین هر ویژگی جدید باید روی تمام این نرم‌افزارها تست و پیاده‌سازی شود تا هماهنگی حفظ شود. پس از نهایی‌شدن طرح‌ها، آزمایش‌ها و جلسات منظم توسعه دهندگان باعث شد از عملکرد صحیح شبکه مطمئن شوند و اسناد رسمی مثل Yellow Whitepaper منتشر شد.

آزمایش در شبکه‌های تستی

مانند هر هاردفورک مهم دیگری، پکترا نیز بارها روی شبکه‌های آزمایشی امتحان شد. از جمله این تست‌ها، اجرا روی شبکه‌های تستی Sepolia و Holesky بود. در اواخر ۲۰۲۴ برخی باگ‌ها موجب اختلال شد و یکی از شبکه‌ها کاملاً از کار افتاد، اما پس از رفع مشکلات، هاردفورک روی تست نت جدید Holesky با موفقیت اجرایی شد.

ارتقای شبکه اصلی (Mainnet)

پس از اطمینان از موفقیت در اجراهای آزمایشی، هاردفورک پکترا سرانجام در تاریخ ۷ می ۲۰۲۵ بر روی شبکه اصلی فعال شد. این ارتقای تاریخی اتریوم با موفقیت کامل و بدون هیچ مشکلی انجام گرفت. این رویداد می‌تواند نویدبخش ورود اتریوم به دوره‌ای تازه از رشد، کارایی و پیشرفت باشد.

تاثیر هاردفورک پکترا بر قیمت و روند اتریوم

پس از اجرای هاردفورک پکترا، قیمت اتریوم شاهد یک رشد جزئی بود، اما این افزایش به اندازه‌ای نبود که برخی فعالان بازار انتظار داشتند. یکی از علل این رخداد را می‌توان به پیش‌بینی و اقدامات زودهنگام سرمایه‌گذاران بزرگ نسبت داد؛ بسیاری از این افراد، پیش از اجرای رسمی آپدیت، انتظار رشد قیمت را داشتند و خریدهای خود را تکمیل کرده بودند. علاوه بر این، توجه عمده سرمایه‌گذاران به مسائل کلان اقتصادی و عواملی چون نرخ بهره نیز بر کم‌رنگ شدن اثرگذاری این هاردفورک موثر بود و احتمالاً باعث شد بسیاری، خرید اتریوم را تا زمان مشخص شدن شرایط بازار عقب بیاندازند.

از دید تحلیل‌گران، رشد قیمتی چشمگیر و تثبیت روند صعودی اتریوم به شرطی محقق خواهد شد که این هاردفورک به سرعت در حوزه‌های مختلف به کاربردهای عملی تبدیل شود و بتواند کاربران بیشتری را جذب کند. کاهش سهم بازار اتریوم و ظهور رقبایی قدرتمند مانند سولانا نیز دلیلی دیگر بر این بود که رشد محسوس قیمت اتریوم پس از به‌روزرسانی دیده نشد. در واقع اگر فاکتورهای فنی پکترا بتواند احساسات بازار را به نفع اتریوم تغییر دهد و کاربران تازه‌ای جذب کند، می‌توان انتظار داشت در رقابت با سایر بلاکچین‌ها، اتریوم جایگاه قبلی خود را پس گرفته و حتی بالاتر رود.

آینده اتریوم بعد از هاردفورک پکترا

نخستین پیش‌شرط اثرگذاری واقعی هاردفورک پکترا بر آینده اتریوم، ایجاد استفاده‌های عملی و به‌کارگیری قابلیت‌های جدید آن توسط کاربران و پروژه‌هاست. باید منتظر ماند و دید آیا کیف‌پول‌های محبوبی مانند متامسک ویژگی‌های هوشمند اتریوم را در نسخه‌های آتی خود فعال می‌کنند یا نه. همچنین باید بررسی کرد که آیا پروژه‌های لایه دوم از ظرفیت‌های جدید Blob برای کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت پردازش استفاده خواهند کرد یا خیر.

واقعیت آن است که بخشی از قابلیت‌هایی که به واسطه پکترا به اتریوم اضافه شده، چیزهایی هستند که سال‌ها قبل توسط برخی رقبا مانند سولانا اجرا شده‌اند. مثلاً سولانا مدت‌هاست که تجربه کاربری آسان و تراکنش‌هایی با کارمزد ناچیز را به کاربرانش ارائه داده است. به همین خاطر، هاردفورک پکترا را می‌شود یک گام مهم برای نزدیک‌تر شدن اتریوم به رقابت با این شبکه‌ها دانست. ویتالیک بوترین معتقد است پکترا آمده تا نگهداری، استفاده و تجربه کاربری اتریوم را نسبت به بیت کوین ساده‌تر و روان‌تر کند، اما تحقق کامل این هدف مستلزم تداوم مسیر و انجام ارتقاهای بیشتر است.

از سوی دیگر، با افزایش سقف سهام‌گذاری اعتبارسنج‌ها، فرصت جذب سرمایه‌های کلان و ورود نهادهای بزرگ به فرایند سهام‌گذاری اتریوم بیشتر شده است. افزایش مشارکت این نهادها می‌تواند به اعتبار بلاکچین اتریوم بیفزاید و شرایط رمز‌ارز ETH را در بازار بهبود بخشد. البته نمی‌توان آینده را قطعی پیش‌بینی کرد، اما بی‌شک هاردفورک پکترا به کاربران اتریوم چشم‌انداز مثبتی داده و امید به رشد مجدد این بلاکچین را تقویت کرده است.

در پایان پیشنهاد می‌شود پیش از هر تصمیمی درباره خرید یا فروش اتریوم، به صفحه تحلیل اتریوم در سیگنال فارسی مراجعه کنید. در این صفحه به دیدگاه‌ها و تحلیل‌های متفاوتی از وضعیت فعلی و آینده اتریوم دسترسی خواهید داشت که به شما در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند.