استفاده از واژه تراستلس (Trustless) یا «بدون نیاز به اعتماد» در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار رایج است و بسیاری از تحلیلگران آن را یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین ویژگی‌های بیت کوین و سایر رمز ارزها می‌دانند. اما واقعاً منظور از تراستلس چیست؟
در نگاه اول، این واژه تا حدودی گمراه‌کننده به نظر می‌رسد؛ زیرا شاید به درستی مفهوم مورد نظر خود را منتقل نکند. بسیاری این برداشت را دارند که تراستلس به معنای «فقدان کامل اعتماد» است، در حالی که در سازوکار بلاک چین، موضوع عدم نیاز به اعتماد به اشخاص یا واسطه‌ها مطرح است، نه حذف کامل اعتماد از سیستم. در واقع، اعتماد به جای یک فرد، سازمان یا واسطه، به کدهای برنامه‌نویسی، قوانین رمزنگاری و ریاضیات شبکه انتقال داده می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به صورت دقیق‌تر به بررسی معنی و مفهوم اصطلاح تراستلس در دنیای بلاک چین و ارزهای دیجیتال پرداخته و ابعاد مختلف این واژه را روشن کنیم تا به شناخت بهتری از ساختار شبکه‌های غیرمتمرکز دست یابیم.
بیت کوین؛ اولین شبکه بدون نیاز به اعتماد
یک سیستم تراستلس به گونه‌ای طراحی شده که افراد برای انجام فعالیت‌ها نیازی به شناخت یا اعتماد به یکدیگر ندارند. در این ساختار، هیچ فرد حقیقی یا حقوقی بر کل سیستم تسلط ندارد. اعضای چنین شبکه‌ای برای رسیدن به اجماع لازم نیست یکدیگر را بشناسند یا به هم اعتماد داشته باشند؛ اعتماد اعضا به خود سیستم است، نه به افراد حاضر در آن. بیت کوین بر این اصل عمل می‌کند و چنین خاصیتی دارد.
مالکیت تراستلس برای اولین بار در یک شبکه همتا به همتا (P2P) با بیت کوین معرفی شد، زیرا بیت کوین این امکان را ایجاد می‌کند که تمامی داده‌های تراکنش‌ها در یک بلاک چین عمومی، تأیید و به صورت تغییرناپذیر ذخیره شوند.
در اکثر تراکنش‌های اقتصادی، عامل اعتماد اهمیت زیادی دارد و یکی از ارکان تعاملات تجاری و بازرگانی به شمار می‌رود. اما سیستم‌های تراستلس قادرند تمام تعاملات اقتصادی را بازتعریف کنند، چون به مردم اجازه می‌دهند به جای اعتماد به افراد، سازمان‌ها یا واسطه‌ها، به یک سیستم واحد اعتماد کنند. آن‌ها اطمینان دارند این سیستم درست برنامه‌نویسی شده و مشکلی برایشان پیش نمی‌آورد. در نتیجه، اگر فرد یا افرادی با نیت سوء وارد معامله شوند، سیستم تراستلس مانع آن‌ها خواهد شد.
سیستم های تراستلس؛ متمرکز در برابر غیرمتمرکز
در یک سیستم تراستلس، اعتماد به طور کامل حذف نمی‌شود، بلکه توزیع می‌شود و به حداقل می‌رسد. اعتماد به جای تمرکز بر اشخاص یا نهادها، به شکل توزیع‌شده در ساختار اقتصادی سیستم قرار می‌گیرد و برخی رفتارهای خاص را تشویق می‌کند.
سیستم‌های متمرکز تراستلس نیستند، چون شرکت‌کنندگان قدرت را به یک نهاد مرکزی منتقل می‌کنند و این نهاد می‌تواند تصمیمات یک‌طرفه بگیرد و اعمال کند. تداوم عملکرد این سیستم‌ها وابسته به اعتماد اعضا به آن نهاد یا شخص ثالث است و اگر این اعتماد از بین برود، سیستم دچار مشکل خواهد شد. همچنین در سیستم‌های متمرکز خطر هک و حمله بیشتر است، چون یک نقطه شکست واحد (Single Point of Failure) وجود دارد. علاوه بر این، امکان تغییر یا دستکاری داده‌ها نیز در سیستم‌های متمرکز کاملاً محتمل است که همین مسئله نقطه ضعف بزرگی برای آن‌ها محسوب می‌شود.
وقتی صحبت از پول و مسائل مالی می‌شود، اکثر مردم به سیستم‌های متمرکز نسبت به سیستم‌های غیرمتمرکز و تراستلس اعتماد بیشتری دارند، چرا که اعتماد به انسان‌ها و سازمان‌ها برایشان راحت‌تر از اعتماد به یک سیستم است. با این حال، باید توجه داشت که انسان‌ها و سازمان‌ها به‌راحتی ممکن است دچار فساد شوند، اما یک سیستم تراستلس با پایبندی به کدهای کامپیوتری، مانع بروز فساد می‌شود؛ مخصوصاً اگر این کدها به صورت شفاف قابل مشاهده و غیرقابل تغییر برای همه باشند.
در بلاک چین‌هایی که از مکانیزم اجماع اثبات کار (Proof of Work) برای تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند، با ایجاد مشوق‌های مناسب، رفتارهای صادقانه تقویت می‌شود و ویژگی تراستلس شکل می‌گیرد. در این شبکه‌ها، پاداش‌های مالی به نودهای صادق تعلق می‌گیرد و امنیت شبکه از طریق توزیع اعتماد بین تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان تضمین می‌شود. همین مسئله باعث می‌شود بلاک چین‌ها در برابر فساد، آسیب و حملات احتمالی مقاوم‌تر باشند.
سخن پایانی
وقتی گفته می‌شود شبکه‌های بلاک چین تراستلس هستند، منظور این است که سازوکارهایی در این شبکه‌ها وجود دارد که همه افراد حاضر می‌توانند درباره واقعیت و صحت اطلاعات به اجماع برسند. در شبکه بلاک چین، قدرت و اعتماد میان شرکت‌کنندگان مختلف از جمله توسعه‌دهندگان، ماینرها، دارندگان توکن و کاربران به شکل توزیع‌شده پراکنده است و در اختیار یک فرد یا نهاد خاص نیست. شاید اصطلاح تراستلس تعریف کاملاً دقیقی نباشد، بلکه بهتر است بگوییم بلاک چین‌ها بر پایه توزیع اعتماد طراحی و اجرا شده‌اند.
